Üniversite Seçme ve Yerleştirme Döneminde Lojistik Bölüm ve Programlarına Bakış

Merhaba,

2,086,087 adayın başvurduğu ve 23 Mart 2014 günü Yüksek Öğretime Geçiş sınavı ile başlayan üniversite sınav maratonu 2,007,685 adayın hak kazandığı ve 14-15 ile 21-22 Haziran 2014 günlerinde farklı oturumlarda yapılan Lisans Yerleştirme Sınavları ile tamamlanmıştır. Dijital teknolojinin nimetlerinden yararlanan OSYM herkesi şaşırtarak sınav sonuçlarını altı gün içinde ilan etmiştir.

Sınavlara giren adaylar arasında 850,940 adayın henüz bir orta öğretim kurumundan mezun olmadığı, 78,428 adayın ise direkt geçiş hakkına sahip olduğu dolayısıyla başvuru yapan 1,235,247 adayın daha önceden bir orta öğretim kurumundan mezun olduğu ilan edilmiştir. Daha önceden orta öğretim kurumundan mezun olmuş diye sınıflandırılan bu adayların bazıları önceki yıllarda arzu ettikleri bölümlere giremeyen ya da girdiği bölümlerden memnun olmayan öğrencilerdir.

Bu kadar adayın tekrar sınava girdiği ya da bölüm değiştirmek istediği bir sınav sisteminde birçok konu elbette ele alınabilir, eleştirilebilir ya da düzeltici tedbirlerden bahsedilebilir. Peki bölüm tercihleri yapılırken neye göre yapılmaktadır? Ailelerin ve aday öğrencilerin tercih kriterleri nelerdir? Hadi konuyu lojistik açısından ele alalım. Neden lojistik? Diye sorduğumuz hemen hemen her adaydan “geleceğin mesleği” cevabını öğrenilmiş bir klişe olarak alıyoruz. Durum gerçekten böyle midir? Gerçekten hali hazırda Türkiye’de eğitim veren yükseköğretim kurumlarındaki lojistik bölümleri öğrencilerini geleceğe ve mesleğin yeterliliklerine göre eğitiyorlar mı? Bu sorulara cevap vermek için öncelikle lojistik bilimine kısaca göz attıktan sonra lojistik eğitim veren yüksek öğretim programlarını birlikte inceleyelim.

Lojistik malzemelerin ağlar arası akışıyla ilgilenen uygulama odaklı bir bilim dalıdır. Akışlar olarak bahsettiğimiz konu özünde malzemelerin bir yerden bir yere taşınması olmakla birlikte, lojistik bunun yanında ilgili malzemelerin gereğinde depolanması, stok yönetiminin yapılması ve ağlar üzerindeki hareketinin bütünsel olarak kontrol edilmesiyle de ilgilenmektedir.

Oluşturduğu sektörün farkındalığı ve önemi göreceli olarak geç de olsa anlaşılmış olmasına rağmen lojistik değer katan yapısıyla giderek büyüyen bir sektör haline gelmiştir. Bu yönüyle geleceğin mesleği tanımlamasını hak etmektedir. Ancak, Lojistiğin, bütün ülkelerde aynı düzeyde ilerleme kaydettiğinden bahsedemeyiz. Bu gelişmeler ülkelerin ekonomik büyüklükleriyle doğru orantılıdır. Lojistik özellikle dış ticaretin bir kaldıracı ve aynı zamanda bir rekabet faktörü olup 10ncu Kalkınma Planında da bu konu üzerinde durulmaktadır.

Bilim dalı olarak baktığımızda ise lojistik yaklaşım diğer disiplinlere göre ağlar ile ekonomik sistemleri ve nesnelerin (ürün, bilgi, insan ve para gibi) akışları gibi ekonomik süreçleri yorumlamasından dolayı farklılaşmıştır. Lojistik bu ağları tanımlar, açıklar, analiz eder ve geliştirir. Günümüzde lojistik, işletme, ekonomi, mühendislik, bilişim, sosyal bilimler gibi disiplinlerde kök salmıştır ve bu kök disiplinlerin bilgi tabanlarının sinerjik kombinasyonları yoluyla ilerlemektedir. Bu kök disiplinler çerçevesinde lojistik eğitiminde benzer ders gruplarının farklı dağılımlarıyla oluşturulan iki ekol vardır: bunlardan birisi mühendislik modeli diğeri ise işletme modelidir.

Mühendislik modelinde temel olarak mühendislik, lojistik ve TZY derslerine ağırlık verilirken bunlar özellikle yönetsel anlamda faydalı olacak işletme dersleri ile desteklenmektedir. İşletme modelinde ise temel şletme bilimi dersleri ile lojistik ve TZY dersleri ağırlıklı olup, bunlar sistem yaklaşımı, karar alma ve analiz konularında faydalı olacak bazı mühendislik dersleri ile desteklenmektedir.

Lojistiğin bir bilim dalı haline gelmesi esnasında eğitimli çalışan ihtiyacı da giderek artmıştır. Ardından eğitimli çalışan ihtiyacı bahsettiğimiz iki yaklaşımın mezunları tarafından giderilmeye çalışılmıştır. Bu iki yaklaşımın mücadelesi günümüzde de sürüp gitmektedir. Zaman içerisinde lojistiğin çok disiplinli yapısı nedeniyle konunun önde gelen firmaları farklı bilim dallarından gelen çalışanları kendi bünyelerinde eğitmeye başlamışlar hatta sektörün eğitimli çalışan ihtiyacını karşılamak için üniversiteler dahi kurmuşlardır. Bunun bir örneği Kühne Nagel’in kurmuş olduğu Kühne Logistics University’dir.

Türkiye’de Lojistik ve TZY ile ilgili ilk program 1988 yılında 9 Eylül Üniversitesi Deniz İşletmeciliği ve Yönetimi Yüksek Okulu bünyesinde açılmıştır. 1999 yılında Türkiye’nin ilk ve tek ‘Ulaştırma ve Lojistik Yüksek Okulu’ ulaştırma ve lojistik sektörüne, ülkenin ulusal ve uluslararası ilişkilerinde etkin rol alabilecek nitelikte, bilgili, yetenekli ve görgülü yönetici adayları yetiştirmek amacıyla kurulmuştur. 1999–2000 Eğitim ve Öğretim yılında 65 öğrenciyle öğretime başlayan Okul, 2003–2004 eğitim yılında ilk mezunlarını vermiştir.

Bugün ülkemizde lojistik alanında eğitim veren birçok üniversite bulunmaktadır. Ancak bu kez de bölüm enflasyonundan bahsetmek hiç de yanlış olmayacaktır. Öyle ki bölümlerin isimleri bile çok ciddi farklılıklar göstermektedir. Hali hazırda “lojistik” alanında 14 ayrı isimde bölüm bulunmakta ve bunlar farklı puan türlerinden öğrenci almaktadırlar. Aşağıdaki tablo bu karışıklığı gözler önüne sermektedir.

İsimler düzeyinde gördüğümüz bu karışıklık tercih yapmak isteyen velilerin kafasını elbette karıştırmaktadır. O halde gelin bir de 2013 ve 2014 yılı seçme ve yerleştirme kataloğuna girmiş lojistik bölüm ve programlarıyla bunlara dair kontenjanlara bir göz atalım.

Bu tablodaki rakamlar tamamen dört yıllık bölümlere ait bulunmaktadır. Bir de aşağıda yer alan iki yıllık meslek yüksekokullarının mevcut ve kontenjanlarına baktığımızda “enflasyon” kelimesinin hiç de abartılı olmadığını görmekteyiz.

Bu tabloyu incelediğimizde bu kadar bölüm ve programı yönetebilecek, sektörün gereksinimlerini bilen ve akademik açıdan gerekli donanıma sahip öğretim elemanı olup olmadığını da sorgulamak gerektiği ortaya çıkmaktadır. YÖK mevzuatı gereği dört yıllık bir bölümü açabilmek üç tane doktoralı öğretim üyesine ihtiyaç duyulmaktadır. İki yıllık programlarda ise bir adet doktoralı iki adet doktorası bulunmayan öğretim görevlisi yeterli olmaktadır. Bu şartlar altında hesap yaptığımızda Türkiye’de lojistik bölüm/programların müfredatını yürütebilecek 363’ü doktoralı olmak üzere toplam 639 öğretim görevlisi olmak zorundadır. Hatırlatmakta fayda görüyorum ki bu sayılar bölüm/programları açmak için gereken asgari sayılardır.  Peki, lojistik alanında Türkiye’de gerçekten bu kadar öğretim elemanı var mı sorusunun cevabı ise maalesef ki kocaman bir hayır. Bu camia o kadar küçük ki turizm bölümü hocalarının, pazarlama hocalarının konu size yakın diye derslere sokulduğunu bizzat duyuyoruz. Aslında mühendislik yaklaşımı açısından yakın ilgileri olmakla birlikte sektörel ilgisi ve bağlantısı hiç olmayan endüstri mühendislerini de bu kefeye koyabiliriz.

Değerli okuyucular, gönül ferahlığı ile şunu söylemek isterim ki “stratejik yönetim” dersinin adı “lojistikte stratejik yönetim” yapmakla ya da benzer şekilde “lojistikte yönetim ve organizasyon” yapmakla lojistik bölümü dersi olmamaktadır. Veyahut “lojistik hizmet pazarlaması” dersi açıp pazarlamaya giriş konularını anlatarak veya taşımacılık dersi açıp dönem boyunca taşımacılık türlerinden bahsederek de lojistik müfredatı yürütülememektedir. Bu yaklaşımın sürdüğü bölümlerin mezun ettiği öğrenciler çeşitli forum sitelerinde mesleğe küskün bir şekilde iş aramaktadırlar. Lojistik biraz evvel bahsettiğimiz iki ana disiplinin (mühendislik ve işletme) lojistik sektörü bağlamında harmanlandığı bir müfredata ve buna yönelik akademik ve uygulamalı olarak kendini geliştirmiş akademisyenlere, ilave olarak sektörle ilişkisi kuvvetli ve çeşitli staj imkanları sunabilen yüksek öğretim kurumlarına ihtiyaç duyar.

O halde değerli velilere ve sevgili öğrencilerin hedefledikleri üniversitenin ilgili bölümünün hocalarının kimler olduğunu akademik ve sektörel olarak neler yaptığını, neler yazdığını incelediklerini, öğretim kadrosunun yeterli olup olmadığına, bunun yanında listelerde yazan hocaların gerçekte ders verip vermediğine dikkat ettiklerini umut ediyorum.

Çuvaldızı biraz da sizlere batırırsak, sevgili öğrenciler, matematikten, gerçek anlamada bilgisayar uygulamalarından ve yabancı dilden kaçarak lojistik sektöründe kendinize yer edinemezsiniz. Size böyle müfredatlar önerenlere de inanmayın, bu şekilde kolaya kaçarak lojistikçi olabileceğinizi de zannetmeyin. Evet, lojistik halen geleceğin parlak meslekleri arasındadır. Ancak yıldızlara ulaşabilmek için sizlerin de çaba sarf etmesi gerekir.

Üniversite seçimleri sizlere, sektörümüze ve ülkemize hayırlı olması diliyorum. Sonuç olarak öğrencilerimiz tercihlerini yaptılar. Şimdi sıra yepyeni öğrencilerimizle birlikte güçlenen bölümlerimize başarılı bir yıl geçirmek için elden geleni yapmak için biz öğretim elemanlarına geldi.

Yeni öğretim yılının hayırlı olması dileğiyle.

Dostçakalın.