Sektör sorunlarını “Büyük Bayi Buluşması”nda masaya yatırdı

25 Nisan 2025 tarihinde Petroleum İstanbul 2025 Fuarı kapsamında gerçekleştirilen Büyük Bayi Buluşması Oturumu’nda konuşmacı olarak TABGİS Başkanı Murat Bilgin, PÜİS Başkanı İmran Okumuş ve T.C. Darphane ve DAMGA Matbaası Genel Müdürlüğü Bandrollü Ürün İzleme Sistemleri Dairesi Başkanı Bülent YILMAZ yer aldı. Sektörün başlıca sorunlarının ele alındığı oturumda UTTS ile ilgili kafaları karıştıran sorular da ön plana çıktı.

TABGİS Başkanı Murat Bilgin, akaryakıt sektörünün, hem ülkemiz ekonomisinde hem de günlük yaşamımızda büyük öneme sahip, yüksek bir dinamizm barındıran bir alan olduğunu, bu dinamizmin, teknolojik altyapının, marka gücünün ve operasyonel donanımın gelişmesine katkı sağlarken; diğer yandan regülasyon baskısı, yoğun rekabet ve işletmelerin kâr marjları üzerindeki baskıların sektörün dengelerini ciddi biçimde zorlamakta olduğuna dikkat çekerek başladığı konuşmasında sektörün sorunlarını dile getirdi :

Bizler, yıllardır kaçakçılıkla ve kayıt dışı ekonomiyle mücadele ederken önemli ilerlemeler kaydettik. Ancak tüm bu çabaların ardından, sektörümüzde en büyük sorun olarak karşımıza çıkan konu, bayi kâr marjlarına yönelik sürekli müdahale olmuştur. Defalarca uyardık, raporladık ve dile getirdik: Bu müdahaleler, piyasa mekanizmasını bozmakta, yatırım ortamını olumsuz etkilemekte ve sektörel sürdürülebilirliği tehdit etmektedir.

Peki, rakamlar bize ne söylüyor?

Bugün ortalama bayi marjı İstanbul Avrupa yakasında 2,70 TL civarındadır. Bu marjın %50’si dağıtım şirketi ile paylaşılmakta, dolayısıyla bayiye kalan kısmın, artan genel giderler karşısında sürdürülebilirliği kalmamaktadır. Bayilerin mevcut marj seviyesini koruyabilmesi için en az %64’lük bir artışa ihtiyaç vardır. Ancak bu artış bile halen kârlı bir seviyeye ulaşmamıza yetmemektedir.

Özellikle kredi kartı komisyonları maliyet kalemleri arasında öne çıkmakta; bu kalem, artık işçilik maliyetinin dahi önüne geçmiştir. Ülkemizde kredi kartı ile yapılan akaryakıt satışlarının oranı %85 ile %90 arasında değişmektedir. Bu, tüketicinin cebinde artık araç deposunu dolduracak nakit taşımamasından kaynaklanmaktadır. Ancak bu yoğun kart kullanımı, bayiler için büyük bir yük oluşturmaktadır. Her litre motorin satışında elde edilen marjın yaklaşık 1,5 TL’si doğrudan bankalara komisyon olarak ödenmektedir.

Takas Komisyonları ve Finansal Baskı

Takas komisyon oranları, Bankalararası Kart Merkezi (BKM) tarafından belirlenmektedir ve şu anda %3,36 seviyesindedir. Bankaların bayilerden aldığı azami faiz oranı ise %3,56’dır. Kamunun belirli dönemlerde kamu bankaları aracılığıyla sunduğu destek paketleri özel bankaların sektördeki ağırlığı nedeniyle yeterince etkili olamamaktadır. Bu durum, sektörde kart komisyonlarının kamusal bir düzenleme ile belirlenmesini zorunlu kılmaktadır.

Nakliye Sorunu: Şeffaflık Eksikliği

Sektörde karşılaştığımız bir diğer önemli sorun ise nakliye maliyetlerindeki belirsizliktir. Nakliye, ürünümüzün ticareti için değil, sadece lojistik gereği bir hizmet olarak görülmelidir. Ancak bugün rafineri çıkış noktası ile nihai satış noktası arasında büyük fiyat farkları oluşmakta; hatta bazı durumlarda, ikmal yapılan ildeki fiyat, o ilden beslenen başka bir ilin fiyatının altında kalmaktadır. Bu, matematiksel ve ticari olarak kabul edilemez bir durumdur.

Bu nedenle, nakliye maliyetlerinin dağıtım payından ayrılarak, kilometre esasına göre şeffaf bir biçimde belirlenmesi gerektiğini savunuyoruz. Bu sayede, iller arasındaki farklar anlamlı hale gelecek ve bayilerin üzerindeki ek maliyet yükleri ortadan kalkacaktır.

UTTS Uygulaması ve Beklentilerimiz

Kaçakçılıkla mücadele kapsamında devreye alınan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), amacına ulaşmak için büyük potansiyele sahiptir. Ancak uygulamanın hayata geçirilme şekli, sahada ciddi sorunlar yaratmaktadır. Önceki sistem için yapılan yatırımlar daha tam amorti edilmemişken, UTTS’ye geçişte istenen astronomik montaj ücretleri, zorunlu taahhütnameler ve operasyonel sorunlar bayileri büyük bir mali yüke sokmuştur.

Sistemin Denetimi ve Etkinliği Yetersiz

UTTS gibi dijital çözümler, etkin yönetimle desteklenmediğinde anlamını yitiriyor. Sektörde yalnızca %1’lik denetim oranı ile etkin bir mücadele mümkün değil. Sahada denetimlerin artırılması elzem.

Yatırımlarımız Çöpe mi Gitti?

Daha önce yatırım yapan istasyonlar, bu yatırımların UTTS ile geçersiz hale gelmesinden dolayı mağdur. Oysa sistemin entegrasyonu mümkünken, yeni ve maliyetli bir sürece zorlanmaları sektör adına büyük bir hayal kırıklığı yarattı.

UTTS Başvurularında Zorunlu İmzalar ve Hukuki Süreç

Zorunlu tutulan “taahhütname” imzaları sektörde tepki topladı. Bu nedenle hukuki mücadele başlatıldı ve bazı maddelerin değişmesi sağlandı. Ancak hâlâ çözülememiş teknik ve mevzuat problemleri bulunuyor.

Montaj Süresi Uzatılmalı, Kamu-Sektör İş birliği Eksik

30 Nisan montaj son tarihi gerçekçi değil. Kamu ile iş birliği geç başlatıldı, sektör bu sürece sonradan dahil oldu. Uyum sağlanması için daha fazla zamana ihtiyaç var. Süreçte yaşanan teknik aksaklıklar nedeniyle UTTS montajları için tanınan sürenin yetersiz olduğu ortada. Bu nedenle, sadece montaj süresinin değil, yaşanacak sorunların çözüm süresini de kapsayacak şekilde ek süre verilmesini talep ediyoruz.

TTS Okuyucu Değişim Programında Ekstra Ücret Tepkisi

Ücretsiz değişim denmesine rağmen bayilerden çeşitli ek bedeller talep ediliyor (örneğin TTO kılıfı). Bu durum, hem sektörde güven kaybına hem de mağduriyetlere neden oluyor.

Donanım Garanti Süresi Belirsiz

TTO ve diğer UTTS ekipmanlarının garanti süresi net değil. Ücretli sistemlerde bu tip belirsizlikler kabul edilemez. Sektör, garanti şartlarının netleşmesini talep ediyor.

Sahada Karşılaşılan Teknik Sorunlar

TTP cihazlarının yazar kasalarla uyumsuz çalışması, eski model pompalarla yazılım sorunları ve gecikmeler, sistemin işleyişini aksatıyor. Ayrıca TTP kılıf renginin tek renk (turuncu) olması dolum hatalarına neden oluyor.

Kamu Araçlarında ve Otogazda Belirsizlik Sürüyor

Kamu araçları TTP zorunluluğu dışında tutulsa da, bazı kurumlar ihaleler nedeniyle bu sistemi talep ediyor.

Otogaz İstasyonlarında UTTS Uygulaması Belirsizliği

Otogaz istasyonları için UTTS uygulaması yıl sonuna kadar ertelendi. Ancak otogazın ürün özellikleri, bu sistemin uygulanabilirliği konusunda şüphe yaratıyor. Bayiler, otogaz pompalarına bu sistemin takılmasını istemiyor. Sektör bu süreci yakından izliyor.

Faillerden Kaynaklanmayan Sorunlarda Cezai Yaptırımlara Tepki

Bayiler, sistemde yaşanan hataların veya gecikmelerin kendilerinden kaynaklanmadığını, bu nedenle cezai yaptırımların haksız olacağını savunuyor. “Paramızı verdik, düzgün şekilde kurulsun istiyoruz” diyorlar.

İletişim Sorunları ve Koordinasyon Eksikliği

UTTS sürecinde yazar kasa firmaları, dağıtım şirketleri ve bayi temsilcileri arasında yeterli iletişim kurulamadı. Sektör temsilcileri, ilgili tüm paydaşların bir araya gelerek sorunları birlikte çözmesini talep ediyor.

Cihaz Teslimi, Video ve Darphane Onayı Karmaşası

Çalışır halde olan cihazların video ile kaydedilerek gönderilmesine rağmen, darphane tarafından kabul edilip edilmeyeceği belirsiz. Bu sürecin daha şeffaf ve tutarlı şekilde işlemesi gerekiyor.

Dış Satışlarda Yeni Düzenlemeler ve Belirsizlikler

Yılbaşından itibaren dış satışlar sadece kamu kurumları, liman, havalimanı, fabrika ve şantiyelere yapılabiliyor. Ancak denetim eksikliği devam ediyor. Ticari amaç dışı kullanım alanlarının da ruhsata tabi tutulması gerektiği vurgulanıyor.

Serbest Kullanıcı Lisanslarında Dikkat Çeken Artış

Son 4 ayda serbest kullanıcı lisansı sayısı %50 arttı. Bu durumun, istismar ihtimaline karşı daha sıkı kriterlerle sınırlandırılması gerektiği belirtiliyor. Lisans almanın bu kadar kolay olmaması gerekiyor.

UTTS Fişlerinde Sahtecilik Endişesi

Yeni sistemle birlikte, geçmişte yaşanan sahte yazar kasa fişi problemlerinin UTTS fişlerinde de yaşanmasından endişe ediliyor. Yetkililerden denetimlerin artırılmasını ve kötü niyetli girişimlerin bu denetimlerle önlenmesini istiyoruz.

Kurulum Sayıları Hedefin Gerisinde Kaldı

Türkiye genelinde UTTS kapsamında, 2 TTO ödeyen bayi oranı %96, Takılan TTO sayısı 25.000, kurulumu tamamlanan istasyon sayısı yalnızca 5.265.

Bu veriler, sürenin uzatılmaması halinde hedefe ulaşmanın mümkün olmadığını gösteriyor.

Araç Tarafında da Büyük Gecikme Var

Toplamda UTTS sistemi için ödeme yapan araç sayısı: 3.888.000,

Ancak TTB montajı tamamlanan araç sayısı: 1.669.000.

Bu tablo, araç değişim sürecinin de ciddi şekilde geride kaldığını gösteriyor. 8 milyon ticari araç hedefinin gerçekçi olup olmadığını sorguluyoruz.

Mevzuat Çakışmaları: Yangın Yönetmeliği Sorunu

11.939 ve 12.820 no’lu standartlarla yangın yönetmeliği arasında ciddi çelişkiler var. Sektör olarak, Çevre Bakanlığı’nın yanlış kararlar alabileceğinden endişeliyiz. Bu konuda da aktif olarak çözüm için çaba gösteriyoruz.

UTTS Kılavuzundaki İfade Sektörü Tedirgin Etti: “Bu Sektörün İntiharı Olur”

Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) kapsamında yayınlanan uygulama kılavuzunda yer alan “ödeme kaydedici cihazlarla ödeme sistemlerine ilişkin” ifadelerin ne amaçla eklendiği net olmamakla birlikte, olası sonuçlarının sektöre zarar verebileceğini ön görüyoruz.

UTTS sistemini kuran firma, zamanla milyonlarca araca ait veri ve belgelere sahip olacak. Yarın öbür gün bu verileri kullanarak dağıtım şirketlerine ya da bayilere ‘indirim ver, sana yönlendirme yapayım’ diyebilir. Bu da sektörün serbest rekabet yapısını bozar ve bağımsızlığını tehdit eder. Sektör için bu bir intihar olur.”

Söz konusu kılavuz ifadesinin ileride kötüye kullanılma ihtimaline karşı şimdiden önlem alınması gerekiyor. Bu durum sektörde derin kaygılara neden oluyor.

PÜİS Başkanı İmran OKUMUŞ,   kayıt dışılıkla mücadelede izlenen yolları eleştirerek, daha köklü çözümler gerektiğini vurguladığı konuşmasında, “Neden gerçek çözümü konuşmuyoruz?” diyerek akaryakıt sektörünün kronikleşmiş sorunlarına dikkat çekti.

“Kayıt dışılıkla mücadelede devlet denetimlerine ‘gel bizi denetle’ demek yerine, çözüm üretmeliyiz. KDV ve ÖTV sistemine entegre bir yapı kurulmalı. Gerçek sorunları konuşmadan sektör düzelmez “ diyerek seslenen İmran Okumuş, akaryakıt istasyonlarının yaşadığı ekonomik baskılara da dikkat çekerek, “Kâr marjı düşüklüğü ve kredi kartı komisyonları bayileri zorluyor. Rafineri fiyatının altında yakıt satan dağıtıcılarla nasıl rekabet edeceğiz? Bu şartlarda kamuoyunu maliyetlerimiz konusunda nasıl ikna edeceğiz?” diye sordu.

“Bu sektörü batırmayın, temizleyin”

Sektörü manipüle eden aktörlerin dışlanması gerektiğini söyleyen İmran Okumuş, “Bu işi kirletenleri sektörün dışına atın dedim. Dağıtım şirketlerine ‘bu sektörü batırmayın, bayi sistemine sahip çıkın’ dedim,” ifadeleriyle büyük oyunculara çağrıda bulundu.

“Rekabet bayiye değil, dağıtıcıya karşı olmalı”

Yakıt fiyatları üzerinde yapılan indirimlerin bayilere değil, asıl olarak dağıtıcı firmalara yönelik olması gerektiğini savunan İmran Okumuş, “Bayi ile dağıtıcıya yüzde 14 marj verildiği yerde, yüzde 19 indirimi kim nasıl yapıyor? Bunun kaynağı ne? Sormak zorundayız,” diyerek soru işaretlerini gündeme taşıdı.

Sözlerini, “Ben devlet memuru değilim, maaşlı biri değilim, atanmamışım. Bu sektörün içinden geliyorum, sorunları biliyorum,” diyerek tamamlayan sektör temsilcisi, fuarda önemli bir tartışmanın fitilini ateşledi.

“Bayilere 5 Yıllık Hizmet Bedeli 50 Bin TL Olmayacak”

Konuşmasında sürece dair yaşananları açık yüreklilikle paylaşan İmran OKUMUŞ, 8 Aralık gecesi saat 23.17’de alınan kararların ardından Ankara’da sektör temsilcilerini toplantıya çağırdığını belirtti. İlk etapta bayilere 5 yıllık hizmet karşılığı 50 bin TL ödeme önerildiğini, ancak bu rakamın makul bulunmadığını ifade ederek yapılan görüşmeler sonucunda bu bedelin 5 bin TL’ye kadar düşürülmesi için yoğun çaba sarf edildiği ve darphane ile yapılan toplantılar sonrasında, montaj bedelinin bayilerden alınmamasını sağladıklarını hatırlattı.

“Türkiye Genelinde Montaj Ücreti Alınmayacak”

İmran OKUMUŞ, “13 bin bayiden hiçbirinden montaj bedeli alınmayacak” diyerek alınan kararın altını çizdi. Türkiye genelindeki tüm istasyonlar için bu kararın geçerli olduğunu, özellikle 3 bin litrenin altında satış yapan bayilerin bu bedeli ödeyemeyeceğini önceden gördüklerini ve bu nedenle tüm montajların ücretsiz yapılması için gereken adımları attıklarını hatırlattı.

“3 Bin Bayiye Bedelsiz Cihaz Temini”

Yurt içi ve yurt dışı kaynaklarla oluşturulan bir fon sayesinde, üyelik şartı aranmadan yaklaşık 3 bin akaryakıt bayisine cihazların ücretsiz olarak verdiklerini ifade eden İmran OKUMUŞ, montaja gelenlere bir bardak su dışında hiçbir şart koşulmadan cihazların teslim edildiğini, cihazların maliyetlerinin ise üretici firmalara peşin ödendiği vurguladı.

“Üyelik, aidat, bağış şartı yok”

Bu süreçte hiçbir bayiye üyelik ya da aidat şartı koşulmadığını, bayilerden yalnızca vekâletname istenerek işlem yapıldığı belirten İmran OKUMUŞ, Türkiye’nin dört bir yanındaki bayilere kolaylık sağlandığını, hasta olan, gelemeyen bayiler için vekaletle işlemler yürütüldüğünü ve kimsenin mağdur edilmediğini ifade ederek  “Yapmak istediğimiz şey sadece iyilikti” dedi.

T.C. Darphane ve DAMGA Matbaası Genel Müdürlüğü Bandrollü Ürün İzleme Sistemleri Dairesi Başkanı Bülent YILMAZ  ise, Petroleum İstanbul Fuarı kapsamında düzenlenen etkinlikte Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) hakkında önemli açıklamalarda bulundu.

Bülent YILMAZ, UTTS’nin temel amacının, akaryakıt satışları sırasında araç plakalarının otomatik olarak sisteme aktarılması ve böylece vergilendirme süreçlerinde şeffaflık sağlanması olduğunu vurgulayarak başladığı konuşmasında sistem sayesinde devletin vergi kaybının önlenmesi ve akaryakıt sektöründe rekabet eşitliğinin güçlenmesinin hedeflendiğini belirtti.

Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadele kapsamında hayata geçirilen sistemin, 30 Nisan 2025 tarihine kadar zorunlu olarak tüm akaryakıt istasyonlarında uygulanması bekleniyor. 30 Nisan’a sayılı günler kala bu konuda an itibariyle ek süre verilmeyeceği bilgisi de paylaşıldı.

Bülent YILMAZ’ın paylaştığı bilgiler doğrultusunda ara başlıklar:

9 Bin İstasyon Sisteme Geçti

Bugün itibariyle 9 binden fazla akaryakıt istasyonu UTTS’ye geçiş yaptı. Sisteme entegre olan istasyonların %96’sı aktif şekilde çalışıyor. Ayrıca, 5 milyondan fazla araç için taşıt tanıma siparişi verildiği bildirildi. UTTS’nin kapsadığı araç sayısının 8 milyona, kapsadığı istasyon sayısının ise 13 bine yaklaştığı kaydedildi.

Mevcut Cihazlar Ücretsiz Değiştirilecek

Bülent YILMAZ,  daha önce kullanılan taşıt tanıma cihazlarının ücretsiz olarak değiştirileceğini duyurdu. Yeni sistemle birlikte, cihazların montajı ve aktivasyon işlemleri için gerekli kapasitenin hazır olduğu ve Türkiye genelinde 81 ilde  4000 yetkilendirilmiş montaj firması ile günlük montaj kapasitesinin 80  bin olduğunun bilgisi verildi.

Kamu Araçları da Sisteme Dahil Oluyor

Kamuya ait araçlar da 1 Temmuz 2025 tarihine kadar UTTS’ye geçmek zorunda olacak. Bu kapsamda Devlet Malzeme Ofisi -DMO sistemi ile kamu filolarının sisteme entegrasyonu çalışmaları devam ediyor.

Sosyal Medyada Dolaşan UTTS Fişlerine Karşı Uyarı

Sisteme kayıtlı olmayan araçlar için fiş kesilemeyeceğini belirten Bülent YILMAZ, sosyal medya üzerinden satıldığı iddia edilen UTTS fişlerinin geçersiz olduğunu ve bu gibi girişimlerin ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalacağını hatırlattı.

LPG İçin Son Tarih 31 Aralık 2025

LPG’li araçlar için UTTS kapsamında yapılacak düzenlemelerin 31 Aralık 2025’e kadar tamamlanması öngörülüyor. Konuya ilişkin detaylı kılavuzların ise yakın zamanda yayımlanması bekleniyor.

UTTS’nin, dijitalleşme, veri güvenliği ve vergi denetiminde önemli bir adım olduğunu belirten Bülent YILMAZ, sistemin Türkiye genelinde başarıyla yaygınlaştığını ve uygulamanın sektör tarafından da büyük ölçüde benimsendiğini ifade etti.