Lojistik ve Yapay Zeka : Yüksek verimlik ve düşük maliyet

Yapay zeka (YZ), lojistik sektöründe son yıllarda büyük bir dönüşüm yaratıyor. Özellikle 2023 sonrası hızla gelişen teknoloji sayesinde, lojistik süreçlerde hem verimlilik artıyor hem de maliyetler düşüyor. İşte öne çıkan bazı yapay zeka gelişmeleri:

1. Akıllı Rotalama ve Dinamik Optimizasyon

YZ tabanlı algoritmalar, trafik verileri, hava durumu ve yol çalışmaları gibi değişkenleri analiz ederek en kısa ve en verimli rotayı belirleyebiliyor. Bu sayede zaman ve yakıt tasarrufu sağlanıyor. Yapay zeka, rotaları belirlerken sadece mesafeyi değil; gerçek zamanlı trafik, hava durumu, yol kapalı mı, araç tipi gibi değişkenleri de hesaba katar. Örneğin:

• Google Maps API + YZ algoritması: Yük taşımacılığında en düşük maliyetli ve en az riskli güzergahı bulmak.
• Örnek kullanım: UPS’in ORION sistemi, günlük rota optimizasyonuyla yılda milyonlarca litre yakıt tasarrufu sağlıyor.

2. Tahmine Dayalı Analitik

YZ, geçmiş verileri analiz ederek talep tahmini, envanter yönetimi ve teslimat süreleri gibi kritik konularda öngörüler sunuyor. Böylece stok fazlası ya da eksikliği gibi problemler en aza indiriliyor. Filodaki araçların bakım zamanı yapay zeka ile tahmin edilebiliyor. Bu sistemler sensörlerden gelen verileri analiz ederek:

• Motor, fren ya da lastik aşınmasını önceden tespit eder.
• Arıza yaşanmadan bakım yapılmasını sağlar (arızaya dayalı değil, duruma dayalı bakım).
• Fayda: Araçların arıza nedeniyle iş dışı kalma süresi %40’a kadar azalabilir.

3. Otonom Araçlar ve Drone Teslimatlar

Yapay zeka ile donatılmış otonom kamyonlar ve drone’lar, teslimat süreçlerini insan müdahalesine ihtiyaç duymadan gerçekleştirmeye başladı. Bu teknoloji özellikle ABD, Çin ve Avrupa’da pilot uygulamalarla yaygınlaşıyor.

• Platooning” (araç konvoyları): Bir öncü kamyon ve onu takip eden otonom kamyonlar konvoyu.
• Tam otonom tedarik zinciri: Üretimden dağıtıma kadar tüm zincirin insansız hale gelmesi.
• YZ ile entegre filo yönetimi: Tüm otonom araçların tek merkezden yapay zeka ile yönetilmesi.

4. Depo Otomasyonu ve Robotik Sistemler

YZ destekli robotlar, depo içindeki ürünleri daha hızlı ve hatasız şekilde sınıflandırıp sevkiyata hazırlayabiliyor. Amazon ve Alibaba gibi dev firmalar bu sistemleri aktif şekilde kullanıyor. YZ, özellikle büyük depolarda ürünlerin yerini en verimli şekilde düzenleyebilir. Ayrıca:

• Otonom robotlar siparişleri raflardan alır.
• Makine görüşü (computer vision) ile ürünleri ayırt eder, hata oranını düşürür.
• Amazon’un Kiva robotları, dakikalar içinde bir siparişi paketlemeye hazır hale getirebilir.

5. Tedarik Zinciri Risk Yönetimi

YZ, tedarik zincirindeki olası bozulmaları önceden tahmin eder. Örneğin:

• Jeopolitik olaylar, doğal afetler veya ekonomik değişimler gibi risk faktörlerini analiz ederek yeni tedarik rotaları önerebilir.

Tahminsel analitik ile kriz anında alternatif çözümler geliştirilebilir

Talep Tahmini (Demand Forecasting)

YZ, geçmiş satış verileri, sezonluk eğilimler, sosyal medya trendleri ve hava durumu gibi verileri analiz ederek:

• Hangi ürün ne zaman ve ne kadar satılacak?
• Stok ne zaman tükenebilir?
• Hangi bölgelerde talep artışı bekleniyor?

sorularına yüksek doğrulukla yanıt verebilir.

✅ Örnek: Walmart, YZ tabanlı talep tahmini ile stok fazlasını %30 oranında azalttı.

Envanter Optimizasyonu

YZ, envanterin ne zaman ve nerede bulunması gerektiğini hesaplayarak:

• Aşırı stoklama veya stok yetersizliği riskini düşürür.
• Depolama maliyetlerini azaltır.
• JIT (Just-in-Time) gibi üretim sistemlerini daha uygulanabilir hale getirir.

Tedarikçi Risk Analizi

YZ sistemleri, tedarikçilerin:

• Teslim süresi,
• Kalite tutarlılığı,
• Coğrafi ve siyasi riskleri gibi faktörleri analiz ederek,
  ideal tedarikçileri belirleyebilir.

📌 Örneğin, Çin’de yaşanan bir doğal afetin, hangi tedarikçileri etkileyeceği öngörülebilir.

Lojistik ve Taşıma Optimizasyonu

YZ destekli algoritmalar; sevkiyatların zamanlamasını, güzergahlarını ve taşıma türünü optimize eder. Böylece:

• Maliyet düşer,
• Karbon emisyonu azalır,
• Teslimatlar daha dakik hale gelir.

Arıza ve Kriz Tahmini

YZ, sistemsel sorunları önceden tespit ederek tedarik zincirinin kopmasını engeller. Örneğin:

• Nakliye gecikmesi olasılığı,
• Liman sıkışıklığı,
• Üretim hattı arızası gibi olaylar önceden tahmin edilerek alternatif planlar hazırlanabilir.

YZ ile Tedarik Zinciri Simülasyonları

Gelişmiş simülasyon sistemleriyle:

• Üretimden teslimata kadar tüm sürecin sanal ikizi (digital twin) oluşturulabilir.
• Farklı senaryolar denenerek hangi stratejinin en verimli olduğu görülebilir.

Sürdürülebilirlik ve Karbon Ayak İzi Hesaplama

Yapay zeka, her taşımacılık kararının çevresel etkisini ölçebilir ve:

• Daha çevreci rota ve tedarikçi seçimi yapabilir.

Türkiye’de Yapay Zeka Destekli Tedarik Zinciri

• Koç Holding, Arçelik ve LC Waikiki gibi firmalar, YZ tabanlı tedarik zinciri yönetim araçlarını kullanmaya başladı.
• TÜBİTAK ve teknoparklarda “akıllı lojistik” projeleri yürütülüyor.

6. Sürüş Güvenliği ve Otonom Araçlar

YZ sistemleri, kamyon sürücülerinin yorgunluk seviyelerini kameralar ve sensörlerle takip edebilir. Ayrıca:

• Otonom araç teknolojileri, şehir içi ve şehirler arası taşımacılıkta devrim yaratıyor.
• Tesla ve Waymo gibi firmalar, otonom kamyonları için teslimatlara başladı bile..

7. Veri Odaklı Karar Destek Sistemleri

• YZ destekli dashboard’lar, yöneticilere gerçek zamanlı KPI’ları sunar.
• En verimli taşıyıcıyı, en uygun fiyat-performans rotasını veya en az yoğunluğu olan limanı önerir.

8. Müşteri Hizmetlerinde Sohbet Botları

YZ destekli chatbot’lar, müşterilerin kargo takibi, teslimat soruları ve iade süreçlerini anlık olarak yönetebiliyor.

Geçtiğimiz haftalarda DHL Otomasyon, yapay zekâ ve veri analitiğindeki ilerlemelerden yararlanarak lojistik ortamını dönüştürmede önemli bir rol oynayarak, İnovasyon Merkezi’ni İstanbul’a taşıdı.