Yaz?m?n sonunda sektörün konu hakk?nda fark?ndal???n?n yüksek oldu?unu ve ye?il ekonomi do?rultusunda stratejilerin bir an önce eylem plan?na geçirilmesi gerekti?ine vurgu yapm??t?m. Arzu edenler yaz?ya a?a??daki linkten eri?ebilirler.
Paris Anla?mas?nda ye?il ekonomi çerçevesinde ifade edilen temel hedeflerin ayn? zamanda bu anla?maya imza atan taraflar?n yükümlülükleri oldu?u oldukça a?ikard?r. Ancak özellikle yak?n gelecekte kar??la?aca??m?z ?artlar az çok bilinmektedir. Bu nedenle gelin bu kez bu yükümlülükleri yerine getirirken ne gibi güçlüklerle kar??la?aca??m?z? yani stratejik aç?dan tehditlerin neler oldu?unu gözden geçirelim.
Bilindi?i üzere Dünya ekonomisi özellikle yeni bin y?l?n ba??ndan bu yana geçmi?e k?yasla radikal bir büyüme göstermi?tir. Gerçekle?en bu etkileyici ekonomik büyümeye ve bu büyümenin yüz milyonlarca insana fayda sa?lamas?na ra?men, ayn? zamanda ?imdiye kadarki en büyük zorluklarla da kar?? kar??yay?z. Bu zorluklardan en ciddi olanlar?n ba??nda ise ekolojik sorunlar ile bunlar?n do?rudan ve dolayl? etkileri gelmektedir. ?öyle ki yap?lan ara?t?rmalara göre mal ve hizmetlerin %60'a kadar? üretim sürecinden, da??t?m ve tüketim sürecinin sonuna kadar Dünya'n?n ekosistemi üzerinde çe?itli olumsuz etkilere sahiptir. Bu durumun nedeni, geçti?imiz yüzy?ldaki ekonomik geli?me sürecinin, öncelikle do?al kaynaklar?n yenilenme kabiliyetine dikkat edilmeden sömürülmesine dayanmas? ve ciddi ?ekilde bozulmu? ve zarar görmü? bir ekosisteme yol açmas?d?r.
Ayr?ca son 30 y?lda s?kl??? ve ?iddeti artan ekonomik krizler, tüm dünyada ülkelerin ekonomik büyüme modelini yeni bir stratejiye göre ayarlama ihtiyac?n? art?rm??t?r. Özellikle fosil yak?tlara dayal? geleneksel ekonomik model, sera gaz? emisyonlar?n? art?rarak iklim de?i?ikli?ine neden oldu?u art?k aç?kça kabul edilmektedir. Bu model, birçok ülkenin sürdürülebilir kalk?nma ihtiyaçlar?n? kar??lamada ba?ar?s?z oldu?u da ortadad?r. Bu durum, ülkelerin yeni bir büyüme modeli aramas?n?, yani ye?il bir ekonomi modeli geli?tirmesini gerektirmektedir ki Birle?mi? Milletler ?klim De?i?ikli?i Çerçeve Sözle?mesi kapsam?nda, iklim de?i?ikli?inin azalt?lmas?, adaptasyonu ve finansman? hakk?nda 2015 y?l?nda imzaya aç?lan Paris ?klim Anla?mas? bu gerekçeye dayanmaktad?r.
?üphesiz ye?il ekonomiye geçi? tüm ülkelerin normal olarak benimsemesi gereken temel hedef ve prensipleri içermektedir. Ancak “ye?il ekonomiye” geçi?, ço?u geli?mekte olan ülkenin sahip olmad??? beceriler, altyap? ve kaynaklar gerektirir. Bu dönü?ümün liderli?ini yapan geli?mi? ülkeler ise mali yard?m ve kalk?nma deste?i vaatleriyle di?erlerini zorlamaktad?r ve bu dönü?üme kar?? durmaya çal??an uluslar?n maalesef çok az seçene?i bulunmaktad?r. Yani ekonomik devler, yeni oyunu sahaya sürerek yat?r?mlar?n?n nereye gitmesini istediklerini aç?kça ortaya koymaktad?rlar.
Buna kar??l?k söz konusu geli?mekte olan ülkeler mevcut seviyelerine gelebilmek ve do?al kaynaklar?ndan yararlanacak altyap?y? geli?tirmek için onlarca y?l harcam??lard?. Ancak mevcut durumlar? onlar? giderek artan bir ?ekilde tamamen petrol gibi kaynaklara ba??ml? ekonomiler haline
getirmi?tir. Oysa mevcut ekonomik model tekrar kökten bir ?ekilde de?i?me e?ilimdedir ki bu durum birçok geli?mekte olan ekonomiyi kal?c? bir dezavantaj içine sokma riski ta??maktad?r. Bu durumda birinci tehdidi yeni ekonomiye geçi? için ihtiyaç duyulan altyap? yat?r?mlar?n?n mali yükü olarak isimlendirebiliriz.
Burada dile getirmemiz gereken di?er bir konu ise birçok dünya ekonomisinin birinci ligindeki birçok ülkenin daha ye?il bir ekonomi için di?erlerine vaaz verir hatta zorlamalar uygulamaya koymaya çal???rken, kendilerini buna adamaya isteksiz olmalar?d?r. Çünkü ?u an kendileri karbon emisyonlar?na gayet fütursuzca katk?da bulunarak fosil kaynakl? ekonomilerinin faydalar?ndan yararlanmaya devam etmektedirler. Örne?in, Çin ve Amerika Birle?ik Devletleri halen dünyan?n en büyük iki karbon salan ülkesidir. Üstelik birinci ligdeki bu ülkelerin imtiyazl? vatanda?lar? birden fazla ev ve araç sahibi olarak, hatta kimileri özel ya da ?irketleri ad?na jet ve yatlara sahip olarak hayatlar?n? sürdürürken hayatta kalmak için gayret gösteren insanlardan yeni bir ekonominin gereklerini yerine getirmeleri için feragatte bulunmalar?n? istemesi iki yüzlülük olarak görülmektedir. Bunun yan?nda ekoloji dostu ürünlerin ço?u halen geleneksel olanlardan daha pahal?d?rlar. Bu durumda geli?mekte olan ülkelerin vatanda?lar? ödeyebilecekleri ?eyler için verilen mücadele ile gezegeni yok etme suçlulu?u aras?nda s?k???p kalmaktad?rlar. Bu ise ye?il ekonomiye geçi?in önündeki en önemli motivasyon azalt?c? etki olarak görülmektedir. Dolay?s?yla bizim gibi geli?mekte olan ülkelerdeki i?letme sahip ve yöneticileri gereken ad?mlar? atmakta ve yat?r?m plan? yapmakta geç kalma ve rekabet avantaj?n? kaybetme tehdidiyle kar?? kar??ya kalmaktad?rlar. Bu durumda ikinci tehdidi ye?il bir ekonomi olmak için katlan?lan yükümlülüklerin adil olmamas? durumunda ortaya ç?kacak direnç ve rekabet dezavantaj? olarak dile getirebiliriz.
Buradaki adalet, özellikle dü?ük karbonlu, kaynaklar? verimli kullanan ve sosyal olarak kapsay?c? bir ekonomiye adil bir geçi?in sa?lanmas?nda, küresel ve ülke düzeyinde e?itlik boyutlar?n?n tan?mlanmas? anlam?na gelmektedir. Dolay?s?yla ye?il ekonomi kavram?n? dayat?lan ?ekliyle yeniden gözden geçirmemiz ?art. Servetlerini ayn? kaynaklardan elde eden geli?mi? ülkelerin, ?imdi di?erlerini kendilerinin zarar görmeden geçti?i yollarda yürümelerini yasaklayarak özellikle geli?mekte olan ülkelerin rekabet avantaj? kazanmas?n? engelleyecek ?ekilde yeni bir dizi standart dayatmas? temelde adaletsizdir.
Ancak bu adaletsizli?i görüp mevcut ?artlar alt?ndaki gelirlerden memnun bir ?ekilde sessizce i?ini yürütmek ise gezegenimizi gelecekte ya?anmaz bir yer haline getirme tehdidini beraberinde getirmektedir. O halde hem gezegenimiz hem de ekonomimiz (bu hem i?letme gelirlerini hem de toplumu ilgilendirmektedir) için bir ?eyler yap?lmas? gerekti?i ortadad?r ki sürdürülebilirlik denen kavram tam olarak da budur.
Madem geli?mekte olan bir ülke olarak ye?il ekonomiye geçi? sürecinde dezavantajl? durumday?z, o halde susup oturarak kaderimizi beklemek yerine altyap? yat?r?mlar?n?n büyük maliyetlerine girmeksizin neler yapabilece?imizi gözden geçirelim. Bunlardan birisi karasal ta??mac?l?kta at?lacak ad?mlard?r. Bilindi?i üzere ta??mac?l?k ?u anda artan küresel ?s?nman?n, sa?l?k sorunlar?n?n ve gaz emisyonunun en belirgin nedeni olarak kabul edilmektedir ki özellikle kara ta??mac?l??? bu alan?n günah keçisi konumundad?r. Bu nedenle yük konsolidasyonu ve rota optimizasyonuyla bir yandan daha dü?ük emisyon sal?n?m?na neden olurken di?er taraftan yarat?lan ölçek ekonomisiyle maliyetleri dü?ürerek ilave gelirlerin keyfini sürebiliriz ya da di?erlerinden daha uygun ?artlarda ve ye?il etiketli hizmet sunumu yaparak rekabet avantaj? kazanabiliriz. Buradan elde edece?imiz gelirlerin bir k?sm?n? da ye?il ekonomi için gereken altyap? yat?r?mlar?n?n desteklenmesi için kullanabiliriz.
Bu noktada kar??m?za ilk olarak yük konsolidasyonunun yap?labilece?i, birbirlerine demiryolu a??yla irtibatlanm?? ve yeri sanayi ve tüketim merkezleri destekleyecek ?ekilde stratejik olarak seçilmi? lojistik merkezlere olan ihtiyaç ç?kmaktad?r. Ayn? cümlenin içinde di?er gereksinim kendi kendini göstermektedir ki bu da karayolu ta??mac?l???n? k?sa mesafede toplama ve da??t?m için kullan?rken uzun mesafeli karasal ta??mac?l?kta demiryolundan daha fazla istifade etmektir. Di?er taraftan dünyadaki yük ta??mac?l???n?n hacimsel olarak %80’inden fazlas?n?n denizyoluyla gerçekle?ti?ini dikkate alarak limanlar?n iltisak hatlar?n?n tamamlanmas? ihtiyac? da ye?il ekonomiye geçi? anlam?nda
bir zorunluluk oldu?u ortadad?r. Limanlar?m?zda devam etmekte olan “ye?il sertifika” giri?imlerinin rakipler yap?yor bizde yapal?m anlay??? yerine daha stratejik temele oturtularak yap?lmas? da en büyük arzumuzdur.
Küresel ?s?nman?n hedef tahtas?ndaki karasal ta??mac?l??a geri dönersek, ?üphesiz karasal ta??mac?l???n dü?üm noktas? olan lojistik merkezler ayn? zamanda çapraz sevkiyat merkezi olarak da istifade edilece?i ortadad?r. Bu uygulamalar?n mal ak??lar?n? ne derece h?zland?rd??? ve birçok noktada verimlilik kaynakl? maliyet avantaj? yaratt??? art?k bilinmektedir. Ancak, gerek konsolidasyon ve da??t?m merkezi olarak gerekse çapraz sevkiyat merkezi olarak etkin ve verimli faaliyet gösterebilmek lojistik yeteneklerle birlikte güçlü bir dijital altyap?ya da gereksinim göstermektedir. Özellikle uçtan uca entegre bir sistemdeki mal ak?? faaliyetlerini planlayabilecek, yürütebilecek ve kontrol edebilecek dijital uygulamalar sistem üzerindeki tüm payda?lar?n tam zamanl? ve do?ru bir bilgi ak???yla beslenmesini sa?layarak gecikmeleri, beklemeleri hatal? veri ak???n? ortadan kald?rarak kamç? etkisi olarak bilinen olumsuz sonuçlar? ortadan kald?rabilecektir.
Son olarak ta??mac?l?k ve onunla yüksek ilintili olarak depolama firmalar?n?n yal?n prensipleri stratejik bir anlay??la uygulamaya koymas? ço?unlukla büyük bir maliyete katlanmaks?z?n ak??lar?n h?zlanmas? ve ba?ta envanter olmak üzere operasyonel maliyetlerin dü?mesi sonucunu ortaya ç?kartacakt?r. Fakat bu konu ba?l? ba??na bir dizi yaz?yla anlat?lacak geni?likte olmas? nedeniyle ?imdilik detay?na
girmeyelim.
Bu yaz?da ye?il ekonomi yeni nesil kapitalizm mi yoksa gerçekten gezegenimizin gelece?ini kurtarma ihtimali bulunan bir giri?im mi tart??malar?na girmeksizin mevcut durumu ve onun yaratt??? tehditleri k?saca inceleyerek bugün bile yap?labilecek olanlar? s?ralamaya çal??t?k. Ekonomik anlamda sorunlar ya?ad???m?z bugünlerde, verimlilik art?r?c? uygulamalar? hem bugünü hem de gelece?i kurtarabilecek
hamleler çerçevesinde atmay? ba?arabilirsek gelece?imiz için hem ekolojik hem de ekonomik aç?dan güzel ba?lang?çlara f?rsat yaratabiliriz.
Dostçakal?n.
Prof. Dr. Avni Zafer ACAR
İhbar Hattı
05342045702
